Half haan, half hen

28april2010
Bron: natrionalgeographic.com
Heel af en toe, is een dier half mannelijk, half vrouwelijk. We noemen dit verschijnsel gynandromorfie en wetenschappers hebben nu ontdekt hoe dat zit. Bij pluimvee komt dit in ongeveer 1 op de 10.000 gevallen voor.
Een gynandromorfe hen-haan is aan de ene kant van het lichaam haan, met een kam en een spoor. De andere helft ziet er uit als een hen. Onderzoekers van de Universiteit van Edinhurgh dachten dat de afwijking veroorzaakt werd door een genetisch defect. Celmateriaal van drie gynandromorfe dieren werd onderzocht. Tot hun verrassing bleken de cellen volkomen normaal. Maar de ene helft van het lichaam bestond uit vrouwelijke cellen en de andere helft van het lichaam uit mannelijke cellen. De onderzoekers vermoeden nu dat gynandromorfe dieren ontstaan wanneer een eicel door twee zaadcellen bevrucht wordt. Ondanks hun duale uiterlijk hebben de dieren overigens maar één set geslachtsorganen. De hen-hanen hadden ofwel testes ofwel ovaria. De onderzoekers hebben overigens niet onderzocht of de dieren zich normaal konden voortplanten.

Gynandromorfie komt niet alleen voor bij pluimvee maar is ook bekend bij duiven, zebravinken en papegaaien. De onderzoekers vermoeden dat het bij alle soorten vogels kan voorkomen maar dat het niet opgemerkt wordt bij soorten waarbij het vrouwtje en het mannetje veel op elkaar lijken. Ook bij andere diersoorten is gynandromorfie bekend, zoals bijvoorbeeld bij vlinders.
Een hermafrodiet is overigens iets totaal anders dan een gynandromorf. Een hermafrodiet is volledig functioneel mannelijk en vrouwelijk tegelijk. En dit is geen foutje maar een ‘officieel biologisch bouwplan’. Hermafrodieten zijn bijvoorbeeld poelslakken en regenwormen.

De haan op de foto is overigens geen gynandromorf.